Sanayi Sektörü Hava Kirliliğini Azaltmaya Katkı Sağlayabilir mi?
Dünya Bankası (DB) yaşanabilir bir gezegende temiz havaya erişimi hızlandırmak için üç ana eylemi vurguluyor: Kurumları güçlendirmek, bilgiyi yaymak ve yatırımları teşvik etmek.1 Bu üç eylemi bir araya getiren bütüncül yaklaşım hava kirliliğinin azaltılmasına yönelik politikaların güçlü kurumsal mekanizmalar tarafından desteklenme ihtiyacına, bu konudaki veri eksikliğine ve hava kirliliği ile mücadelenin ekonomik faydalarına dikkat çekiyor. Bu yaklaşım ile dönüşmesi gereken sektörlerin başında ise sanayi sektörü geliyor.
Sanayi sektörü partikül madde, azot dioksit, uçucu organik bileşikler2, sülfür dioksit gibi hava kirleticilerinin en büyük kaynaklarından biri. Ayrıca enerji yoğun sanayi sektörleri sera gazı emisyonlarının da sebepleri arasında yer alıyor.3 Türkiye’de endüstriyel işlemler ve ürün kullanımını kaynaklı sera gazı emisyonlarının 1990 yılındaki 23,1 milyon ton CO2 eşdeğerinden (MtCO2 eşd.), %3,5’lik yıllık bileşik büyüme oranı ile 2023 yılında 71 MtCO2 eşd.’ne ulaştığı görülüyor (Grafik 1).
Sanayi sektörünün sebep olduğu hava kirliliğinin azaltılması üretim süreçleri ile ekonomik büyümeye de katkı sağlaması açısından önem taşısa da sektörün dönüşümü yavaş ilerliyor. Ancak sanayi sektörünün sebep olduğu kirliliği azaltarak da üretmeye ve büyümeye devam edebileceğini gösteren örnekler mevcut. Meksikalı çimento üreticisi CEMEX, operasyonlarından kaynaklanan hava kirliliğine yönelik yaptığı yatırımlar ile 2024 yılında 2005 yılına göre partikül madde emisyonlarını %88 azalttığını belirtiyor.4 Çimento gibi enerji yoğun bir sektörün kat ettiği bu yol sanayi sektörünün genelinde de hava kirliliğini azaltmanın mümkün olduğunu gösteriyor. Peki nasıl?
Burada bahsettiğimiz bütüncül yaklaşım öne çıkıyor. Türkiye’nin 2053 Uzun Dönemli İklim Stratejisi’nde de bu yaklaşıma benzer stratejiler yer alıyor. Bunlar arasında yapay zeka destekli hava kalitesi sistemleri üzerine çalışmalar yapılması gibi doğrudan hava kirliliği yönetimine yönelik adımlar ile enerji yoğun sanayi sektörlerine yönelik hava kirliliğinin azaltılmasına katkı sağlayacak olan yol haritaları bulunuyor.5 Sanayi sektörünün bütüncül yaklaşımı kapsamlı ve sistematik bir şekilde uygulamasıyla hava kirliliğini azaltabileceği, çevresel sürdürülebilirliği iyileştirebileceği ve daha sağlıklı toplumlar ile ekosistemlere katkıda bulunabileceği belirtiliyor.6 Bu doğrultuda sanayi sektörünün dönüşümü için döngüsel ekonomiye odaklanan ve hava kalitesini de merkezine alan yeni sanayi politikalarının sektörün temelinde yer almaya devam etmesi gerekiyor.
(1) Dünya Bankası, “Breathing Easier: Strategies for Clean Air”, https://www.worldbank.org/en/news/immersive-story/2025/03/27/breathing-easier-strategies-for-clean-air?intcid=ecr_hp_headerA_en_ext
(2) Yüksek buhar basıncına ve düşük su çözünürlüğüne sahip uçucu organik bileşikler genellikle boya, ilaç ve soğutucu üretimi sonucu ortaya çıkar.
(3) Global Action Plan, “How business activity causes air pollution”, https://www.actionforcleanair.org.uk/business/how-business-activity-causes-air-pollution
(4) CEMEX, “Water, Biodiversity & Air Quality”, https://www.cemexusa.com/sustainability/future-in-action/water-biodiversity-air-quality
(5) İklim Değişikliği Başkanlığı, “2053 Uzun Dönemli İklim Stratejisi”, https://iklim.gov.tr/db/turkce/dokumanlar/turkiyenin--8230-3143-20250210095501.pdf
(6) DB, “Accelerating Access to Clean Air for a Livable Planet”, https://www.worldbank.org/en/publication/accelerating-access-to-clean-air-for-a-livable-planet
