Hava kirliliğine karşı mücadele - Güç olsun geç olmasın

En önemli çevresel risklerden biri olan hava kirliliği, ekonomiyi çeşitli şekillerde etkilemekte. Bu etkiler arasında; insan hayatına maliyeti, insanların çalışma yeteneğinin azalması, gıda ve suyun kalitesinde azalma, kültürel ve tarihi yapıların zarar görmesi, ekosistemlerin toplumların ihtiyaçlarını giderme işlevlerini azaltması yer almakta. Bu nedenlerden dolayı günümüzde hava kirliliği sadece büyük bir sağlık riski olarak değil, aynı zamanda ekonomik kalkınmanın önünde engel olarak kabul edilmekte.

Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’ne (OECD) göre, 2015 yılında 21 milyar dolar seviyesinde bulunan hava kirliliği ile ilişkili küresel sağlık harcamalarının 2060 yılında 176 milyar dolar seviyesine çıkması öngörülmekte (2010 yılı sabit dolar kuru). 2015 yılında 3 trilyon dolar olan refah maliyetinin, 2060 yılında 18-25 trilyon dolar olması tahmin edilmekte.

Dünya Bankası (WB) tarafından yayınlanan “Ulusların Değişen Zenginliği” raporuna göre, ince parçacıklı maddeye⁽¹⁾ (PM2,5) maruz kalma tahminlerini içeren “Global Burden of Disease” çalışması kapsamında 2015 yılında dünya nüfusunun %90’ının Dünya Sağlık Örgütü (WHO) yönergelerinde yer alan güvenli kabul edilen seviyenin üzerinde yer alan bölgelerde yaşadığını ortaya koymakta.

Peki, Türkiye bu haritada nerede konumlanmakta? Türkiye’nin büyük bir kısmı WHO’nun 2. Ara Hedefi⁽²⁾ kapsamında PM2,5 değeri metreküp başına 15-25 mikrogram olan bölgelerden oluşmakta. Geri kalan kısım ise WHO’nun 1. Ara Hedefi kapsamında PM2,5 değeri metreküp başına 25-35 mikrogram olan bölgelerden meydana gelmekte.

Türkiye'de hava kirliliği nedeniyle yıllık ortalama ölüm sayısı 33.657 iken, bahsi geçen rakam Çin'de 1.944.436, Almanya'da 37.281 ve Norveç'te 1.051'dir. Kaynağa göre, İstanbul’daki hava kirliliği Dünya Sağlık Örgütü tarafından belirlenen kritik seviyenin 3,7 katı.

Metinde bahsi geçen sayıların şiddeti sebebiyle hava kirliliğinin azaltılması Türkiye için öncelikli konulardan biri olmalı. Hava kirliliğinin azaltılması, Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi (SKH) 7: Erişilebilir ve temiz enerji, SKH 9: Sanayi, yenilikçilik ve altyapı ve SKH 11: Sürdürülebilir şehirler ve topluluklar gibi birçok kalkınma hedefine katkıda bulunan uzun vadeli bir yatırımdır.

Haritaya geri dönersek, Dünya Bankası’nın haritası dünya genelinde endişe verici hava kirliliği tehdidini göstermekte. Hava kalitesinin iyileştirilmesi Türkiye için henüz imkânsız bir durum olmamakla birlikte oldukça zorlu bir mücadeledir. Etkin politikaların yürürlüğe konması, titiz gözlem ve kamu desteği gibi acil eylemleri hayata geçirerek hava kirliliğine ilişkin riskleri tersine çevirebiliriz. Bu nedenle, şu an, hava kirliliğini gözden geçirmek için tam zamanı.

^{(1)PM2,5; çapı genellikle 2,5 mikrondan az olan metreküp hava parçacıkları başına kütle}

^{(2)WHO Ara Hedefi-2 (IT-2) metreküp başına 25 mikrogram PM2.5 olarak ayarlanan koruma seviyesi olarak tanımlanmıştır.}