İktisatçının biyosferle ne derdi var?

Ekonomi dendiğinde akla gelen ilk sözcükler büyüme-enflasyon-dış ticaret vb. oluyor. Biraz daha mikro iktisat tarafındaysa ilginiz, sektör-şirket-fiyatlandırma da bu listeye giriyor. Piyasaya merakınız varsa “borsa, kâr, marj” da “ekonomi sepeti”nin içinde sayılabilir.

Şahsen bunlara bir itirazım yok. Okudum da okuttum da… Ama öğrenciliğimden başlayarak önemini kavramakta geç kaldığım bir sözcüğü de bu listeye eklemeliyim: İklim. Yıllar içerisinde öğrendim ki, kalkınmanın, büyümenin, refahın, biyosferle bir ilişkisi var. Velhasıl, iktisatçının da iklimle bir derdi var. Net!

W. Nordhaus 1990’lardan başlayarak, geliştirdiği iktisat modellerinin içine iklim değişikliğinin etkilerini de yansıtarak bu konuda öncü adımlar attı (Nobel’i de aldı, yakışır!). Çok daha karmaşık açıklamalar elbette yapılabilir, ama önce çok temel bir giriş yapalım: iklim değişikliği, küresel ısınma, bizi hangi basit şekillerde etkiler?

Örneğin, “küresel ısınma tarım sektörünü zedeleyerek gıda enflasyonunu yükseltiyor” desem? Afet riskinin artmasıyla birlikte, risk bölgesinde olan ülkelerde tedarik zinciri riskini yarattığını, bu riskin o ülkelere doğrudan yabancı sermaye girişini olumsuz etkileyerek ödemeler dengesi krizini tetikleyebileceğini eklesem? Afete açık ülkelerin pek çoğunun düşük gelir grubunda olduğunu ve “afet sonrası maliyetleri karşılayamama-afet sonrası maliyetleri karşılayamadığı için bir sonraki afete hazırlık yapamama” kısır döngüsü içinde olduğunu da belirtsem?

Küresel iklim değişikliğinin, artan karbon salımlarının insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri de belgelenmiş durumda. Bu olumsuz etkilere karşı, düşük gelir grubunun kırılganlığı doğal olarak çok daha yüksek. İklim değişikliği ile mücadelede geri kaldığımız her gün, gelir grupları arasındaki uçurumun yarattığı sorunlardan birini daha çözmekte geç kalıyoruz demektir.

Sağlıklı gıdaya erişimi, temiz hava soluma hakkını, daha iyi bir yatırım ortamını, sağlıkta risklerin azaltıldığı bir hayatı kimin için istiyoruz? Yanıtınız “bu gök kubbe altındaki herkes için” ise, iklim sadece iktisatçıların değil sizin de derdiniz demektir. Aynı biyosfer altında daha iyi bir gelecek vaktiyle bir ihtimaldi ve o ihtimal için çalışmaya hâlâ değer!