Küresel Emtia Fiyatlarında Farklı Eğilimler

Ülkelerde COVID-19 salgınının yayılmasını önlemeye yönelik alınan karantina tedbirleri hayatı durma noktasına getirirken, dünya ekonomisinin 2020’de sert daralması bekleniyor. Ekonomik aktiviteye ilişkin öncü verilerin pek çoğu tarihi düşük seviyelerine inerken, emtia fiyatlarında farklılaşan eğilimler gözleniyor.

Uluslararası kuruluşlar tarafından, dünya ekonomisinde beklenen daralmanın boyutu konusunda, yaygın olarak Büyük Buhran, İkinci Dünya Savaşı ve 2008-2009 Küresel Finansal Krizi’nin referans verildiğini görüyoruz. Bu nedenle biz de bugünkü emtia fiyatlarının seyrini bu tarihler içerisinde bize en yakın olan dönemdeki ile karşılaştırmak istedik. Bu kıyası yaparken de Bloomberg enerji ve endüstriyel metal fiyatları endekslerini tercih ettik. Endeksler, çok sayıdaki emtianın farklı vadelerdeki kontratlarının fiyatlarından ve yine bu kontratların işlem hacimleriyle ağırlıklandırarak hesaplandıkları için, kısa vadeli şokların etkilerini minimize edebiliyorlar. Bu nedenle böylesi bir karşılaştırma için bu endekslerin daha uygun göstergeler olduklarını değerlendirdik.

2008-2009 krizi için başlangıç noktası olarak Lehman Brothers’ın iflas ettiği Eylül ortasını, bugünkü durumda ise karantina tedbirlerinin yaygınlaştığı Mart ortasını t=0, başlangıç noktası olarak belirledik. Her iki dönemde de aslında bu t=0 anındaki olayların işaretleri bir süre öncesinden gelmeye başlamıştı ve piyasa fiyatlamalarına yansımaya başlamıştı. Bu nedenle her iki başlangıç noktasından bir önceki çeyrek sonu endeks değerlerini 100’e endeksleyerek, bu gelişmeler öncesindeki ve sonrasındaki hareketlere bakmak istedik.

Buna göre, 2008 yılında 30 Haziran ile 16 Eylül arası dönemde enerji fiyatları alt endeksinin %33,7 oranında gerilediği görülürken, endüstriyel metal fiyatlarında düşüş %15,8 seviyesinde gerçekleşti. Lehman’ın iflasını açıklaması küresel finansal krizi ve dünya ekonomisinde resesyonu tetiklerken, emtia fiyatlarında da düşüşün sürmesine neden olmuştu. Bu nedenle sonrasındaki dönemde enerji fiyatlarında beş ay daha düşüşler sürmüştü ve kümülatif olarak %65,4 gerileme yaşanmıştı. Benzer şekilde endüstriyel metal fiyatları Lehman sonrası dönemde iki ay daha gerilerken, toplamda düşüş %55,4 olarak gerçekleşmişti.

COVID-19 sürecinde ise enerji fiyatlarının Mart ortasına kadar düşüşü, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve üye olmayan bazı ülkelerin de katıldığı tarihi rekor üretim kesintisi kararına rağmen, %47,7 ile 2008’dekinin neredeyse bir buçuk katı daha sert oldu. Aynı dönemde endüstriyel metal fiyatlarında gerileme %17,7 küresel finansal kriz döneminin bir miktar üzerinde gerçekleşti. Karantina tedbirlerinin sürmesiyle, depolama maliyetlerindeki artışlar nedeniyle ham petrolde olağan dışı fiyatlamalar yaşandı ve Bloomberg enerji fiyatları endeksinde genel itibarıyla zayıf bir seyir hakimdi. Bu yönüyle de enerji endeksi 2008-2009 dönemindeki patika ile uyumlu seyretti. Ancak ekonomik aktivite ile daha uyumlu olması beklenen endüstriyel metal fiyatları daralma kaygıları kadar olumsuz bir seyir izlemezken, Nisan ayı ile birlikte ılımlı bir toparlanma içerisine girdi. Nisan ayı içerisinde endüstriyel metal fiyatları endeksi %2,4 yükselirken, enerji fiyatları endeksi %3,4 oranında geriledi.

2008-2009 Küresel Finansal Krizi’nden farklı olarak, COVID-19 sürecinde dünya genelinde politika yapıcıların genişlemeci para ve maliye politikaları ve likidite destekleriyle daha hızlı tedbirler açıklaması finansal piyasalarda tansiyonu kısa vadede düşürdü. Diğer pek çok finansal varlık gibi petrol dışı emtialar bu desteklerle büyüme kaygılarına kıyasla görece sağlam kaldılar. Ancak, salgında ikinci dalga kaygısı son günlerde finansal piyasalarda risk iştahını zayıflatırken, değerli metaller dışı emtia fiyatları üzerinde de aşağı yönlü riskleri hatırlatıyor.