Yeni Çevre Yasaları, İklim Krizi ve Jeopolitik Belirsizliklerin Kahve Fiyatlarına Etkisi
Kahve fiyatları, Avrupa Birliği’nde (AB) yürürlüğe girmesi planlanan Ormansızlaşma Yasası’nın getirdiği tartışmalar, iklim değişikliğinin neden olduğu arz sorunları ve jeopolitik gerilimler kaynaklı tedarik zincirlerinde yaşanan aksamalar nedeniyle 2024 yılı içerisinde son yıllarda görülen en yüksek seviyelere çıktı. İlk olarak, önemli kahve ihracatçılarından olan Vietnam başta olmak üzere Güneydoğu Asya’da aşırı sıcak ve kuraklıklar nedeniyle kahve üretiminde yaşanan düşüşler yıl boyunca fiyatlar üzerinde yukarı yönlü baskı yarattı1. Bunun yanı sıra, bir diğer önemli üretici olan Brezilya’da yaşanan aşırı hava olayları da küresel çapta kahve üretimine zarar verdi. Ülkede Ağustos ve Eylül ayında görülen kuraklık ile Ekim ayında mevsim normallerinin üzerinde gerçekleşen yağmurlar nedeniyle kahve hasadında düşüş görüldü. Bunların yanı sıra, yıl boyunca özellikle Kızıldeniz etrafında yaşanan jeopolitik gerilimler küresel tedarik zincirlerinde aksamalara yol açarken, bu aksamalar neticesinde kahve fiyatlarında artış görüldü. Özellikle, Asya’dan Avrupa’ya yapılan sevkiyatların Kızıldeniz yerine daha uzun bir güzergâh olan Afrika güneyini takip eden rotaya yönlendirilmesi ilave taşımacılık maliyetlerine yol açtı.
Son dönemde görülen fiyat artışlarında ise AB’de süregelen ormansızlaşma yasası tartışmalarının etkisi öne çıkıyor. AB’de orman alanları tahrip edilerek üretilen kahve, kakao, soya fasulyesi, palmiye yağı gibi ürünlerin ithal edilmesine yönelik kısıtlamaların getirildiği Ormansızlaşmanın Önlenmesi Tüzüğü’nün 30 Aralık 2024 tarihinde devreye girmesi planlanıyordu2. AB yetkililerinin söz konusu uygulamayı 12 ay süreyle ertelemesi beklense de3, uygulama tarihi yaklaşırken henüz bir anlaşmaya varılmamış olması Avrupa’da ithalatçı firmaların hızlı bir şekilde stoklarını artırma girişimine neden oldu. Benzer şekilde, ABD’de seçilmiş Başkan Donald Trump’ın geniş kapsamlı tarifeler uygulayacağına yönelik mesajları da ABD’li firmaların önümüzdeki yıl yapacakları alımları öne çekmesine sebep oldu. Tüm bu gelişmeler nedeniyle kahve fiyatları son yıllarda görülmemiş seviyelere ulaştı. Bu fiyat artışlarında küresel ticareti etkileyen genel faktörlerin yanı sıra ürün özelinde öne çıkan durumlar etkili oldu. Bu genel-özel faktörlerin etkilerini birbirinden ayırt etmek zor olsa da, sonuç olarak tüketiciler daha yüksek fiyatlar ödemek durumunda kaldı.
(1) https://www.ft.com/content/ba65e510-941e-4cdc-ba60-52b4b4c8d0a0
