Türkiye Elektrik Piyasasında Toplayıcılık Faaliyetleri
Mayıs 2024 itibarıyla Türkiye’de devrede olan kurulu gücün %57,4’ünü yenilenebilir enerji kaynakları oluştururken1, 2022 yılında yayımlanan Türkiye Ulusal Enerji Planı’na göre 2035’e kadar bu payın %64,7’ye ulaşacağı öngörülüyor2. Yenilenebilir enerji kaynaklarının sistem içindeki payının artması da arz güvenliği ve sistem esnekliği için yeni düzenlemeleri beraberinde getiriyor.
Bu düzenlemelerden biri de Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) mayıs ayında yayımladığı Elektrik Piyasasında Toplayıcılık Faaliyeti Yönetmeliği Taslağı'dır3. Bu taslak ile elektrik piyasası faaliyeti olarak kabul edilen “toplayıcılık” bir veya birden fazla şebeke kullanıcısının tüketimlerinin ve/veya üretimlerinin birleştirerek işletilmesi olarak tanımlanıyor. Taslak yönetmeliğe göre, toplayıcılar; kurulu gücü bireysel olarak 50 megavatı geçmeyen lisanslı tesislerini (üretim tesisi dahil ise toplam kurulu güç 2 gigavatı geçmeyecek şekilde) ve lisanssız elektrik üretim tesislerini portföyleri altında toplayabiliyor. Ayrıca toplayıcılar, portföylerinde depolama tesislerine de yer verebiliyor. Bu sayede sistem dengesine katkı sağlanırken, lisanssız santraller de elektrik piyasasına erişebiliyor4.
Peki bu faaliyetler Türkiye için neden önemli? Aşağıdaki grafiğe göre, lisanssız santrallerin toplam yenilenebilir enerji kapasitesindeki payının yıllar içinde arttığı ve son 4 yılda ortalama %19 seviyesinde seyrettiği görülüyor. 2024’ün ilk 5 ayında %22’lik bir paya ulaşan bu kapasite miktarı, toplam elektrik kurulu gücünün yaklaşık %10’una denk geliyor. Lisanssız santrallerin kapasitedeki payı yükselse de piyasa faaliyetlerine dahil olmamaları, piyasanın daha etkin bir şekilde yönetilmesini engelliyor. Lisanssız santrallerin toplayıcılık portföylerine dahil olmaları, şebeke ihtiyaçlarına göre denetimleri kolaylaştırırken, bu santraller sistem ihtiyaçlarına göre üretim-tüketim dengesine destek olabiliyor. Ek olarak, toplayıcılık ile sistem dengesini sağlamak için sadece üreticiler değil, talep tarafı katılımı ile, tüketiciler de tüketilen elektriğin miktarını değiştirerek, piyasada oyuncu haline geliyorlar5.
Yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik üretiminde payı arttıkça, bu kaynakların kesintili olması önemli bir konu haline geliyor. Daha fazla kesintili yenilenebilir enerji kaynağı sisteme dahil oldukça, sistem dengesinin korunması için esneklik ihtiyacı ön plana çıkıyor. Değişken talep dinamiklerine cevap verilebilmesi için kritik olan depolama sistemleri toplayıcılık ile bir araya geldiğinde enerji maliyetlerinin optimize edilerek toplam faydayı artırabileceği öngörülüyor6. Toplayıcılık faaliyetleri ve depolama sistemlerinin birbirini beslemesi sistem esnekliğine katkı sağlarken, yenilenebilir elektrik daha etkin kullanılabiliyor.
Özetle toplayıcılığın arz güvenliğine, özellikle lisanssız santrallerin de piyasa faaliyetlerine dahil olmalarıyla, destek olması bekleniyor. Ek olarak, depolama sistemlerini de portföyüne dahil edebilecek olan toplayıcılar, sistem dengesi için de kritik hale geliyor. Türkiye’nin elektrik piyasası için toplayıcılık, takip edilmesi gereken bir kavram olarak öne çıkarken, tanımlanan yeni faaliyetlerin sistem için farklı gerekliliklere yol açabileceğini de unutmamak gerekiyor. Bu sebeple, toplayıcılık için gerekli mevzuat düzenlemelerinin son haline gelmesi ile fayda ve riskler daha fazla anlaşılabilecek gibi görünüyor.
(1) https://ytbsbilgi.teias.gov.tr/ytbsbilgi/frm_istatistikler.jsf
(2) https://enerji.gov.tr/Media/Dizin/EIGM/tr/Raporlar/TUEP/T%C3%BCrkiye_Ulusal_Enerji_Plan%C4%B1.pdf
(3) https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/4-14428/elektrik-piyasasinda-toplayicilik-faaliyeti-yonet
(4) Önder Akar, SmartPulse, Enerji Monitör, Sayı:19, "Elektrk Piyasasında Yeni Bir Dönem: Toplayıcılık", Tarih: 29.05.2024
(5) https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/2-14472/elektrik-sektorunde-yeni-bir-donem-basliyor%E2%80%A6
Bunlar da İlginizi Çekebilir
