Çelik Sektöründe Karbonsuzlaştırma ve Hurda Piyasası
Çelik sektöründe karbon emisyonu
Küresel CO2 emisyonunun yaklaşık %7’sini(1) oluşturan çelik sektöründe karbon salımının azaltılması kapsamında çelik üretiminde hurda kullanımının yaygınlaşması ilk etapta öne çıkan seçeneklerden biri arasındadır. Bu yöntem, çelik sektörünü karbondan tamamen arındırmak için tek başına bir çözüm olmamasına rağmen, üretim yöntemleri arasında en düşük karbon emisyonu değerlerine sahip olması sebebiyle küresel bazda hurdadan ham çelik üretimi gerçekleştiren Elektrik Ark Ocaklı (EAO) tesislerde üretim önem kazanmaya ve EAO’lu tesis yatırımları artmaya başlamıştır.
Çelik sektöründe hurda kullanımı
Uluslararası Geri Dönüşüm Bürosu’nun raporuna(3) göre, küresel demir çelik ve döküm üretiminde hurda kullanımının gelişimi incelendiğinde, 2013 ve 2020 yılları arasında hurda kullanımının toplam üretime oranı ortalama %82 seviyesindedir.
Önde gelen çelik üreticisi ülkeler ve bölgeler bazında ham çelik üretiminde EAO’lu tesislerin payı aşağıdaki grafikte sunulmaktadır. Küresel ham çelik üretiminde hurdadan üretimin payı 2016-2021 yılları arasında ortalama %72 seviyesindedir.
Türkiye, ABD, İran ve Hindistan ham çelik üretimini ağırlıklı olarak hurdadan gerçekleştiren ülkelerdendir. Çin, Türkiye, Rusya, AB, ABD ve Japonya’da EAO’lu tesislerin ham çelik üretiminden aldığı pay artış trendi izlemektedir.
Wood Mackenzie tarafından gerçekleştirilen çalışmaya göre, güncel durumda hurda arzının kullanım oranı küresel bazda yaklaşık %86 seviyesindedir. Hurda talebi ile hurda arzı kıyaslandığında en yüksek talebin Hindistan’da ve Çin’de olduğu izlenmektedir.
Hurda çeşitleri ve hurdanın geri dönüşüm süreci
Hurda türleri ve hurdaların oluşum süreci ile geri dönüşüm sürecine ilişkin özellikler aşağıdaki tabloda sunulmaktadır. Tüketim öncesinde üretim sürecinde oluşan hurdalar bir yıl içerisinde geri dönüştürülebilirken, tüketim sonrasında oluşan hurdaların geri dönüşüm süreci bir yıldan uzun sürmektedir. Üretimde hurda kullanımının artması, kullanım ömrünü tamamlamış hurdanın arzına ve geri dönüşüm oranına bağlıdır. Çelik ürünlerinin ortalama ömür beklentisinin yaklaşık 40 yıl olduğu tahmin edilmektedir.
Çelik hurda miktarı sınırlı olup, çelik hurda arzı farklı ekonomilerdeki geri dönüşüm oranı ile ilgilidir. Mevcut durumda, eski hurdanın geri dönüşüm oranının yaklaşık %85 olduğu ve önümüzdeki 30 yıl içerisinde %100’e yaklaşacağı tahmin edilmektedir.(5)
Uluslararası Enerji Ajansı, 2019 yılında küresel bazda toplam hurda arzının yaklaşık 865 milyon ton olduğunu tahmin etmektedir. Bu hurdanın yaklaşık %8’i (70 milyon ton) dökümhanelerde kullanılmaktadır. Bu sebeple çelik üretimi için yaklaşık 800 milyon tonluk hurda arzı kalmaktadır.
Dünya Çelik Birliği’nin verilerine göre, küresel bazda ömrünü tamamlamış hurdanın (eski hurda) arzının 2030 yılında yaklaşık 600 milyon tona ve 2050 yılında ise 900 milyon tona ulaşacağını tahmin etmektedir.(6)
Uluslararası Enerji Ajansı’nın raporuna göre, Çin’in net sıfır emisyon hedefleri doğrultusunda 2030 yılı itibarıyla hurdadan üretim bazlı EAO’lu tesislerdeki üretimin iki katına çıkması, 2060 yılı itibarıyla ise üç katına çıkması beklenmektedir. Ajans, Çin’in ekonomisinin olgunlaştıkça hurda arzının artacağı ve bu sayede çelik üretiminde EAO’lu tesislere yönelimin kolaylaşacağını öngörmektedir. Çin Metalurji Endüstrisi Planlama ve Araştırma Enstitüsüne göre, Çin’de çelik üretimi için hurda kaynağının 2030 yılında 390 milyon tona ve 2050 yılında ise 500 milyon tona ulaşması beklenmektedir. Çin’de mevcut durumda %11 olan EAO’lu tesislerde hurdadan üretimin payının 2025 yılında %15’e ve 2050’de %60’a ulaşması öngörülmektedir.(7)
Wood Mackenzie tarafından gerçekleştirilen çalışmaya göre 2050 yılında EAO’lu tesislerde hurdadan ham çelik üretiminin payının %48’lere çıkması durumunda hurda talebinin 2021-2050 yılları arasında yaklaşık %1,7 YBBO (Yıllık Bileşik Büyüme Oranı) ile artış kaydedeceği öngörülmektedir. Hurda talebindeki artışı karşılamak için hurda arzının da artırılması gerekmektedir. Küresel bazda mevcut durumdaki hurda talebi arzın yaklaşık %86’sı seviyesindedir. Çalışmaya göre, hurda arzının 2050 yılına kadar yaklaşık %1,5 YBBO ile artış kaydedeceği ve hurda kullanım oranının 2040 yılına kadar %90’ın üzerinde seyredeceği öngörülmektedir. Hurda arzında en büyük artışın hurda toplanmasındaki ve geri kazanım oranındaki iyileşmelerin etkisiyle Çin ve Hindistan’da gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.
Pandemi sonrası dönemde mevcut hurda arzının ertelenen talebi karşılayamamasının etkisiyle hurda fiyatları artış trendine girmiştir. 2022 yılının ilk çeyreğinde ise Rusya ve Ukrayna arasında başlayan savaş sonrası yaşanan arz endişelerinin etkisiyle hurda fiyatları tarihi zirvelerine yükselerek 650 ABD doları/ton seviyelerine ulaşmıştır. Son dönemlerde küresel ölçekte etkisini gösteren enflasyonist ortam, merkez bankalarının uyguladığı sıkılaştırma politikalarının emtia piyasası üzerindeki etkisi, artan enerji ve üretim maliyetleri ve talepte oluşan daralmanın etkisiyle hurda fiyatlarının azalış trendi gösterdiği takip edilmektedir. Hurda fiyatlarındaki normalleşme beklentilerine rağmen, karbon emisyonunun azaltılması hedefleri doğrultusunda güçlü seyreden hurda talebi ve mevcut durumda istenilen düzeye ulaşmamış hurda arzının etkisiyle hurda fiyatlarında yukarı yönlü baskının devam edebileceği tahmin edilmektedir.
(1)IEA, Iron and Steel Technology Roadmap, 2020.
(2)IEEFA, New From Old: The Global Potential for More Scrap Steel Recycling, December 2021
(3)BIR, Global Facts and Figures Ferrous Metals, “World Steel Recycling in Figures 2017-2021- Steel Scrap: A Raw Material for Green Steelmaking”
(4)Wood Mackenzie, OECD Steel, “From Scrap to Treasure: Could Recycling Alleviate the Pressures on Raw Materials?”
(5)Bloomberg New Energy Finance, Decarbonizing Steel, 2021
(6)Dünya Çelik Birliği. Maximising Scrap use helps reduce CO2 emissions.
(7)IEEFA, The Global Potential for More Scrap Steel Recycling, December 2021. RMI, Pursuing Zero-Carbon Steel in China, September 2021.
