Doğal gaz çevrim santrallerinde “Spark Spread“

2000 yılından bu yana elektrik talebindeki artış, termik ve yenilenebilir enerji kaynaklarda gerçekleşen artışla desteklenmiştir. Yıllar içinde doğal gaz santrallerinin kurulu güçteki payı %26 ile %37 arasında bir bant içinde, üretimdeki payı ise %30 ile %48 arasında bir bant içinde yerini almıştır. Bahsedilen zaman diliminde özel sektöre ait daha düşük verime sahip (%44 verim ve altı) santrallerin üretimi sonlandırılmıştır. Diğer taraftan, imtiyazlı kamu sözleşmeleri kapsamında faaliyet gösteren (Yap-İşlet ve Yap-İşlet-Devret) doğal gaz çevrim santrallerinden önemli bir bölümünün sözleşme süresi sona ermiş, büyük kapasiteli bu santrallerin üretimleri -muhtemelen- geçici olarak durdurulmuştur.

2013 yılında 24.579 MW kurulu güce ulaşan doğal gaz santralleri 2018 yılı itibariyle 25.881 MW seviyesine ulaşmıştır. Doğal gaz santralleri, talebin karşılanması kapsamında ihtiyacın hızlı ve kaliteli olarak sağlanmasına olanak sağlayabilmekte, yenilenebilir enerji kaynaklarının sistemde yaratabileceği olası dalgalanmaların minimize edilmesinde rol alabilme ve baz yük santrali olarak çalışabilme özelliklerine sahiptir.

2000’li yıllarda hızla artan talebin karşılanması için baz yük santrali olarak çalıştırılan doğal gaz santralleri, bakım süreleri düştükten sonra yılın büyük bölümünde devrede kalmıştır (7.320 saat/yıl). Ancak yıllar içinde talep dalgalanmaları meydana gelmiş, büyüyen yenilenebilir enerji yatırımları ve elektrik fiyatından daha yüksek oranda artış gösteren doğal gaz fiyatları nedeniyle doğal gaz santrallerinin çalışma saatleri beklenenin altında gerçekleşmiştir. Güvenilir çalışma saatleri 6.900 saat/yıl olarak belirlenen doğal gaz santrallerinde, fiili çalışma saatli 2018 yılında ortalama 3.486 saat/yıl olarak gerçekleştirmiştir.

Güvenilir çalışma saatleri 6.900 saat/yıl olarak belirlenen doğal gaz santrallerinde, fiili çalışma saatli 2018 yılında ortalama 3.486 saat/yıl olarak gerçekleştirmiştir.

“Spark Spread”in, doğal gazla çalışan bir elektrik santralinin bir elektrik ünitesinin satışından elde ettiği teorik brüt marj olarak tanımlanması mümkündür. Benzer bir tanımlama kömür santrallerinde ise “Dark Spread” olarak kullanılmaktadır.

Son 8 yıla ait saatlik elektrik fiyatları ile Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. (BOTAŞ) tarafından açıklanan doğal gaz fiyatları (dağıtım bedeli, iletim bedeli ve ÖTV dahil) dikkate alınarak %55 verimli bir doğal gaz santrali için yapılan brüt marj hesaplamasının sonuçları yıllar itibariyle aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.

Sadece pozitif spark spread’in oluştuğu saatlere bakıldığında 2011 yılında 19 USD/MW olan brüt marjın 2018 yılında 6 USD/MWh’e gerilediği görülmektedir. Yıllar itibariyle spark spread üzerinde yaşanan bu daralma, doğal gaz santrallerinin çalışma sürelerine de yansımış ve nakit akımları üzerinde olumsuz yönlü bir sıkışma yaratmıştır.