6 Aralık 2022 - 5 dk. Okuma

Bir Şehrin Sürdürülebilirlik Öyküsü: Göteborg

İsveç’in Göteborg şehri son beş yıldır dünyanın en sürdürülebilir şehirleri arasında üst sıralarda yer alıyor. Göteborg endüstriyel bir liman olmaktan Avrupa’nın en yeşil şehri olmaya giden yolda nasıl adımlar attı, sizin için derledik.

Göteborg uluslararası turizmin cazibe merkezlerinden biri olma yolunda emin adımlarla ilerliyor. Şehri gezegenin en beğenilen şehirlerinden biri yapan özelliklerinden biri hatta en önemlisi sürdürülebilirlik alanındaki şöhreti olduğunu söyleyebiliriz. Earth.org’da yayınlanan bir makalede, “Dünyevi kaygılardan uzak” İskandinav şehri Göteborg’un sürdürülebilirlik hikayesi anlatılarak başarı bileşenleri ortaya kondu.

İsveç’in sürdürülebilirlik öncülüğü

Sadece Göteborg’da değil hemen hemen tüm İskandinav kentlerindeki başarılı sürdürülebilirlik uygulamalarının ortam yönü tutarlı hükümet çabaları ve özel sektörün hükümet faaliyetleriyle uyumlu iş birlikleri olarak görülüyor. İsveç’in sürdürülebilirlik konusundaki bir diğer farkı da bu konunun öncü ülkelerinden biri olması. İsveç Hükümeti sürdürülebilir kalkınma konusunu 1990’ların başından itibaren öncelikli konuma taşıdı.

1992’de Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı’nda (UNCED) ortaya konan ve sürdürülebilirliğin anayasası olarak kabul edilen Agenda21’e uyum sağlayan ilk ülke İsveç oldu ve Aalborg Taahhütlerine uyum çabasını başlattı. Ülke hemen ardından, 1994 yılında Danimarka'da düzenlenen ilk Avrupa Sürdürülebilir Şehirler ve Kasabalar Konferansı'nda katılımcılar tarafından onaylanan kentsel sürdürülebilirlik girişiminin gerektirdiği değişim çalışmalarının da öncüsü oldu. Bugün gelinen noktada ise sürdürülebilirlik çalışmalarının çoğu belediyeler düzeyinde yapılıyor ve gönüllü girişimler tarafından destekleniyor. Uzmanların deyimiyle iklim değişikliği gelecekteki bir sorun olmaktan çoktan çıkıp bugünün sorunu olarak görülüyor.

Göteborg’u değiştirme projesi

İsveç’in sürdürülebilirlik çabaları bir yana, tarihi endüstriyel liman kenti Göteborg’un dönüşümü 1980'lerin ortalarında başladı. Dönemin İsveç Çevre Bakanı Birgitta Dahl’ın Göteborg'u ziyaret etmesi sonucunda hızlanan adımlar, bugünkü Göteborg'a giden yolun da ilk adımları oldu. Birgitta Dahl’ın girişimleri sonucu politikacılar ve iş dünyası liderleri, 17. yüzyıldan kalma bu liman şehrini, kentsel sürdürülebilirliğin parlak bir öncüsü olarak yeniden inşa etme taahhüdünde bulundular. Sürdürülebilir kentlerin uzakta bir fikir olarak henüz konuşulmaya başlandığı bir dönemde İsveç, bir bakımıyla “Göteborg Projesi”ni hayata geçirdi.

Kültürel bir değişimle gelen sürdürülebilirlik

Nüfusu 500.000'in biraz üzerinde olan Göteborg'daki sürdürülebilirlik çalışmaları, Göteborg Sürdürülebilir Kalkınma Merkezi’nin (GMV) kurulmasıyla resmi bir boyut aldı. Bu merkez şehirde sürdürülebilir kalkınma hakkında bilgi üretmek ve pratik olarak uygulamak için konusunda büyük bir ilerleme kaydetti.

Bugün gelinen noktada Göteborg'daki sürdürülebilirlik algısını en iyi özetleyen örnekleri şöyle sıralayabiliriz.

- İklim değişikliği ile ilgili Göteborg, 2050 yılına kadar dünyanın en ilerici şehirlerinden biri olmayı ve sürdürülebilir emisyon seviyelerine ulaşmayı hedefliyor. Bu yönde bir adım olarak, 2035 yılına kadar Göteborg sakinleri için kişi başı sera gazı emisyonunun 3,5 tondan az olması hedefleniyor.

- Şehirdeki restoranlar menülerinde kırmızı ve yeşil çubuklardan oluşan işaretler kullanıyorlar. Kırmızı çubuklar o tabağın yüksek karbon ayak izine sahip olduğunu yeşil çubuklar ise tabağın içindeki yemeğin sürdürülebilir gıda prensiplerine uygun olduğunu gösteriyor. Kırmızı çubuklu tabağı seçmekte özgürsünüz ama yaptığınız seçimle ilgili farkındalığınız o noktada bile yüksek tutuluyor.

- Göteborg’da İsveç dilinde “hållbarhet olan sürdürülebilirlik sözcüğü sokaktaki insanın bile günlük kullanımında.

- İsveçliler Instagram paylaşımlarında #flygskam ve #tagskryt etiketlerini kullanıyorlar. Bu etiketler uçuş utancı ve trene binenler için ise övünme anlamını taşıyor.

- Göteborg bir elektrikli scooter kenti. Scooter kullananlar uygulama aracılığıyla "karbon nötr" bir sürüş gerçekleştirdikleri için tebrik ediliyor, karbon nötr davranmak hemen her adımda teşvik ediliyor.

- Restoranların neredeyse tamamı üretimlerinde yerel malzemeleri kullanıyor olduklarını görünür biçimde ilan ediyorlar. (Limon, kakao, şarap gibi İsveç’te üretimi mümkün olmayanlar dışında)

- Kentte, tamamen emisyonsuz ve iklim nötr ulaşım sistemlerinin yeniliklerinin ve testlerinin gerçekleştirileceği bir “Yeşil Bölge” geliştiriliyor ve bu, şehrin yeşil mobilite ve altyapı evriminde ön saflarda yer alma tutkusunu gösteriyor.

- Göteborglular, Greta Thunberg'e atıfta bulunarak "Greta etkisi" tanımını kullanıyorlar. 2019 Nobel Barış Ödülü adayı da olan Thunberg ikonik bir figür olarak özellikle genç insanların takdirini topluyor, rol model olarak görülüyor.

- Dünya devi Volvo, İsveç’in ve ana merkezi olan Göteborg’un dünyaya açılan güvenli motoru. Hatta şehrin gelişiminde Greta etkisi kadar Volvo etkisi de var. Volvo’nun sürdürülebilirlik adımları ise otomotiv sektörünün dönüşümünde çok önemli kilometre taşları olarak görülüyor. Volvo tek başına bir sürdürülebilirlik hikayesi olsa da birkaç örnekle özetleyebiliriz: 1972’de ilk çevre deklarasyonu, 1976’da zararlı emisyonları yüzde 90’a kadar azaltan Lambda sensörünün icadı, 2018’de İsveç’te ilk karbon nötr üretim merkezinin kurulumu, 2019’da tüm modellerin hibrit üretimleri ve dahası.

- Gothenburg'un en son teknoloji ürünü atık yakma fırını Renova (enerjiyi yeniden yakalama) tesisi de büyük bir değişimi simgeliyor. Çöplerin yakılmasından elde edilen enerji, şehrin bölgesel ısıtma sistemi için elektriğe ve ısıya dönüştürülüyor. Fakat, çıkış gazlarını temizlemek için gelişmiş, çok aşamalı bir filtreleme sisteminin kullanılmasına rağmen, tesis atmosfere yılda 559.600 ton CO2 salıyor.

Hedeflenen nokta ne?

Göteborg Sürdürülebilir Kalkınma Merkezi’nin raporları şehrin sürdürülebilirlik vizyonunu şöyle özetliyor:

Biyoçeşitlilik hedefi: Gothenburg'un amacı, şehirde bulunan türleri korumak ve en geç 2030 yılına kadar ekosistem hizmetlerinin geliştirilmesi için koşulları sağlamak için yeterli doğal yaşam alanlarına ve uygun yönetime sahip yaşam alanlarına sahip olmaktır. Göteborg ayrıca, bölgesel, ulusal ve küresel düzeyde biyolojik çeşitliliğe katkıda bulunmayı taahhüt ediyor.

İklim hedefi: Hedef, mümkün olan en kısa sürede sıfır iklim ayak izine ulaşmak amacıyla Göteborg'un iklim ayak izinin yıllık olarak azaltılması. Göteborg coğrafi bölgesindeki emisyonlar yılda en az yüzde 10,3 oranında ve tüketime dayalı emisyonlar 2030 yılına kadar yılda en az yüzde 7,6 oranında azaltılacak.

Toplumsal hedef: Amaç, hava kalitesini ve sağlıklı ortamı iyileştirmenin yanı sıra zararlı maddelerin kullanımını azaltarak Göteborg halkının sağlığını ve esenliğini desteklemek. Göteborg, ekolojik hizmetlerin şimdi ve gelecekte insanların ihtiyaçlarına hizmet etmek için kullanıldığı yeşil ve dayanıklı bir şehir olma vizyonunu taşıyor.

Ayrıca şehrin, tüm bu hedeflere ulaşmak için tanımladığı 7 strateji bulunuyor:

• Öncü olarak hareket ederiz

• Sürdürülebilir yaşam koşulları yaratıyoruz.

• Döngüsel ekonominin gelişimine yön veriyoruz.

• Geçişi hızlandırmak için finansman konusunda stratejik olarak çalışıyoruz.

• Sürdürülebilir inşaatın gelişimini yönlendiriyoruz.

• Yeşil ve dirençli bir şehir planlıyoruz.

• Sürdürülebilir ulaşımın gelişimine yön veriyoruz.

Umarız Göteborg örneğinden yola çıkarak hazırladığımız bu yazı tüm şehirlerimizin sürdürülebilirlik dönüşümü için ilham verici olur.

Kaynaklar:

Earth.org

Environment and Climate Programme for the City of Gothenburg 2021–2030