Gıda enflasyonuyla mücadelede lisanslı depoculuk ve ürün ihtisas borsacılığı

Lisanslı depoculuk sistemiyle ilgili düzenlemeler, 2005 yılında, 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu ile yapıldı.

Lisanslı depoculuk sisteminde, saklanabilir nitelikteki hububat, baklagiller, yağlı tohumlar, pamuk, fındık, zeytin, zeytinyağı ve kuru kayısı gibi birçok tarımsal ürünün;

Güvenli ve sağlıklı koşullarda lisanslı depo işletmelerine ait depolarda saklanması ve bu ürünlerin ürün ihtisas borsasında ticaretinin işletmeler tarafından düzenlenen ürün senetleri aracılığıyla yapılması amaçlanıyor.
Ayrıca, üreticiler lisanslı depolara teslim ettiği tarımsal ürünler karşılığında aldıkları ürün senedini banka kredisi kullanımı için teminat gösterebiliyor. Böylece finans sistemi dışında kalan çiftçilerin finansmana ulaşması da sağlanıyor.

Lisanslı depoculuk sistemiyle birlikte;

Üreticiler finansmana kolay erişiyor

Sektördeki kayıt dışılık azaltılıyor
Ürün arzı dengeleniyor
Saklanabilir tarım ürünleri piyasalarında sağlıklı ve istikrarlı fiyat oluşuyor

Lisanslı Depoculuk ve Ürün İhtisas Borsası aşağıdaki şekilde işliyor:

Lisanslı depoculuk sistemine ilişkin devlet teşviklerinin ön plana çıkmasıyla birlikte, özel sektör yatırımları da artış gösterdi. Ticaret Bakanlığı tarafından yayınlanan lisanslı depoculuk istatistiklerine göre 2018 yılı Eylül ayı itibarıyla kuruluş izni alan şirket sayısı 140 olarak gerçekleşti. Lisans alan firmaların toplam 2 milyon 558 bin ton kapasiteli depolama alanı bulunuyor. Kuruluş izni verilen depoların toplam kapasitesi ise 11,7 milyon ton seviyesinde.

Kuruluş izni alan ve/veya lisans sürecini tamamlamış firmaların depolarının tamamına yakın kısmının hububat ürünlerine yönelik olduğu görülüyor. Sisteme yatırım yapan özel sektör firmalarına ve lisanslı depo kullanımı yapacak olan üreticilere yönelik birçok destek ve teşvikler de mevcut. Bu kapsamda vergi istisnaları, depo kira desteği, üreticilere nakliye, analiz ve elektronik ürün senedi karşılığı faiz desteği ile lisanslı depo yatırımı ve işletme kredisi desteği ve yatırım teşvik belgesi kapsamında verilen destekler ön plana çıkıyor. Birkaç örnek vermek gerekirse:

Üreticilere, ürünlerini lisanslı depolarda muhafaza etmesi durumunda 6 aya kadar %100 oranında depo kira desteği veriliyor.
Üreticilere, lisanslı depolara teslim edilen ürünleri için ton başına maksimum 25 TL’ye kadar nakliye desteği veriliyor.
Üreticilere, lisanslı depolara ürünleri teslim etmeden önce yaptıracağı ürün analizleri için parti başına maksimum 25 TL analiz destek ücreti veriliyor.
Üreticilere, lisanslı depolara teslim ettikleri ürünler karşılığında aldıkları ürün senetleri (ELÜS) teminat gösterilerek Tarım Kredi veya Ziraat Bankası’ndan kredi kullanılması halinde %50 faiz indirimi sağlanıyor.
Yatırımcıların lisanslı depo yatırımlarını teşvik etmek amacıyla 10 milyon TL’ye kadar kullanacakları yatırım kredilerinde %75, işletme kredilerinde ise %50 faiz indirimi sağlanıyor.

Sonuç olarak, lisanslı depoculuk sistemi gıda enflasyonu gibi büyük bir resimde, önemli bir parça olabilir. Bununla beraber, sistemin devamlılığı kadar önemli olan diğer bir unsurun, gıda enflasyonuyla mücadelede birçok çalışması bulunan Gıda Komitesi’nin alacağı kararlar olduğunu da göz önünde tutmak gerekiyor.