Bu Dalga Başka Dalga

Yakın zamanda keskin düşüşler sergileyen borsalar, Kondratieff Dalgaları’nı da yeniden gündeme getirdi. Farklı iktisatçıların ham fikir üzerinde çalıştığı ama Kondratieff’in popülerleştirdiği “uzun konjonktür dalgaları” (UKD) fikri, çok tartışmalı bir konu. Hatta “ciddi iktisatçıların uzlaştığı az sayıda konudan biri Kondratieff dalgalarının varlığından şüphe etmektir” (Allen Meltzer) diyen de var.

Ancak fikrin çekiciliğini kabul edip bence üzerinde konuşmak gerek: “Genişleyen uzun dalgalar” ortalama kâr oranının düşme eğilimine karşı koyan güçlerin şiddetli ve eşzamanlı bir işleyiş gösterdikleri dönem olarak tarif edilirken, depresif uzun dalgalar ise ortalama kâr oranının düşme eğilimine karşı koyan güçlerin daha zayıf ve daha az eşzamanlı oldukları dönemler olarak tanımlanabilir (E. Mandel, 1986).

Hadi bir daha, bu kez daha sade bir dille: UKD; fiyat ve çıktı gibi serilerde uzun vadede görülen dalgalanma hareketlerini açıklamayı hedefler. Bu dalgalanmalar ekonomik konjonktürde yeni dönemlerin başlangıcını ve bu başlangıcı takip eden yıllarda düşüşe geçişini gösterirken, bir dalganın sona erip diğerinin başlaması da önemli teknolojik devrimlere, savaşlara ve sosyal dönüşümlere tanıklık eder (Aydoğuş, Türkcan, Çalışkan, Kopurlu, 2009). Bir dalganın 40-60 yıl sürmesi beklenirken, içerisinde 4 mevsim olduğu kabul edilir. Bu dört mevsim, dalga içerisindeki yükseliş ve düşüşleri tanımlamak için kullanılır. Son mevsim kıştır ve mevcut dalganın bitip bir sonrakinin başlayacağına işaret eder. “Kış”, piyasalardaki düşüşle de kendini hissettirebilir.

"Uzun Konjonktür Dalgaları” (UKD), fiyat ve çıktı gibi serilerde uzun vadede görülen dalgalanma hareketlerini açıklamayı hedefler.

Dünya genelinde yakın tarihte yaşadığımız teknolojik ve sosyal değişimler düşünüldüğünde, bir dalganın bitiş diğerinin başlangıcında olup olmadığımızı sorgulayanlar giderek artıyor. S&P 500’de yılın ilk aylarında görülen düşüşü “kış”a benzeterek, yeni bir dalgaya geçileceğini ilan edenler bile oldu.

Açıkçası burada taraf tutacak bilgim yok ama yakın zamanda okuduğum bir makaleye göre zaten buna gerek de yok. M. Thompson aşağıda alıntıladığım şekil içerisinde piyasalar için 4 mevsime denk gelebilecek farklı risk ortamlarını çiziyor. Ama buraya kadar tarif ettiğim UDF’den farklı olarak bu mevsimlerin birbirini düzenli takip etmeyebileceğini not ediyor.

Şeklin ortasındaki çapraz oklar tam da bunu söylüyor. Yaz’dan kışa bir anda geçilebilir, yaz ortasında kar yağabilir…Bu tespit, dalgaların varlığını reddetmiyor ancak dalga döngüsündeki kararsızlığa işaret ediyor. Benzer çalışmalar, döngülerin anlaşılması için sosyo-iktisadi analizin derinleştirilmesi gerektiğini söylerken, piyasa odaklı popüler yaklaşımın kolaycılığına da işaret ediyor. “Yapısalları sağlam olmayan” şapkayı önüne koysun, bu dalga başka dalga...